Informacja z UOKiK o uprawnieniach w przypadku stwierdzenia w umowie klauzul abuzywnych

piotrwk 18 marca 2015 4 komentarze

Szanowny Panie,

w odpowiedzi na zapytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z przepisem art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.; dalej „uokik”), przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone. W przypadku gdy przedsiębiorca usunie z treści dotychczas stosowanego wzorca umowy postanowienia uznane przez sąd za niedozwolone, a postanowienia tożsame nie zostaną formalnie wyłączone z treści zawartych już umów (np. w drodze ich aneksowania z inicjatywy przedsiębiorcy), Prezes UOKiK nie dysponuje możliwością wszczęcia wobec takiego przedsiębiorcy postępowania w sprawie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na stosowaniu postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone.

Interpretując pojęcie „stosowania postanowień wzorców umów”, o którym mowa wyżej, należy przyjąć, że chodzi o działanie polegające na zamieszczaniu niedozwolonych postanowień we wzorcach umów, które są następnie przedkładane konsumentom w celu nawiązania stosunku umownego. Praktyka unormowana w przywołanym przepisie art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik nie obejmuje zaś zachowań odnoszących się do egzekwowania niedozwolonych postanowień, czy tym bardziej, polegających na zaniechaniu podjęcia działań mających na celu usunięcie takich postanowień z funkcjonujących już w obrocie umów, zawartych z wykorzystaniem kwestionowanego wzorca. Powyższa interpretacja wynika z orzecznictwa sądów, przykładowo – w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 lutego 2009 r., w sprawie XVII AmA 99/08 (Dz.Urz.UOKiK.2009/2/14), wskazano, że „stosowanie postanowień zamieszczonych we wzorcu umowy polega w istocie na wprowadzaniu wzorca do obrotu prawnego poprzez oferowanie go konsumentom i proponowanie zawierania umów na warunkach w nim określonych. Pojęcie to jest zatem związane z momentem, od którego możliwe jest zawarcie umowy z użyciem tego wzorca, nie zaś z wykonaniem konkretnej umowy zawartej przy jego wykorzystaniu”.

Jednocześnie należy podkreślić, iż pomimo niepodjęcia przez przedsiębiorcę jakichkolwiek działań mających na celu usunięcie kwestionowanych postanowień z umów funkcjonujących już w obrocie z działem konsumentów, konsumenci nie są pozbawieni możliwości obrony swych praw.

Zgodnie z przepisem art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawierane z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie zaś z § 2, jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Innymi słowy, nawet jeśli postanowienie wciąż znajduje się w umowie zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem (z uwagi na fakt, iż przedsiębiorca nie podjął żadnych kroków by formalnie je usunąć z umów), postanowienie to nie wiąże konsumenta. Przedsiębiorca nie może więc wywodzić z niego żadnych skutków prawnych. Umowa zaś w pozostałym zakresie, co do zasady, wiąże strony i powinna być wykonywana.

W przypadku zatem, gdy przedsiębiorca wywodzi wobec konsumenta skutki wynikające z niedozwolonego postanowienia, konsument jest uprawniony do podjęcia stosownej obrony – na drodze postępowania sądowego (kontrola incydentalna).

Kontrolę incydentalną stosuje się w odniesieniu do konkretnej umowy, zawartej w oparciu o wzorzec umowy.

Jeżeli więc w podpisanej umowie znajduje się postanowienie wypełniające przesłanki klauzuli abuzywnej, ma Pan prawo zwrócić się do przedsiębiorcy z żądaniem uznania jej za niewiążącą w stosunku do Pana.

Jeżeli kontrahent nie przychyli się do Pana stanowiska, należy zwrócić się do sądu powszechnego o uznanie danego postanowienia za niewiążące.
[…]
Prezes UOKiK nie dysponuje możliwością egzekwowania indywidualnych roszczeń konsumentów oraz nie jest uprawniony do występowania w trybie administracyjnym w imieniu i na rzecz oznaczonego konsumenta w przypadku sporu wynikającego ze stosunku cywilnoprawnego (umowy).

Z poważaniem
………….
Główny Specjalista ds. udostępniania informacji publicznej
Biuro Prezesa